De cultuurmuur

James Glaisher. Zijn naam doet wellicht geen belletje rinkelen. Maar zijn vliegwerk zal je versteld doen staan. Want deze Brit heeft zichzelf bijna de dood ingejaagd voor de wetenschap. Glaisher wilde immers de geheimen van de hemel ontdekken. Op 5 September 1862 kroop hij, samen met collega Henry Coxwell, een kompas, een thermometer en zes vogels, in een luchtballon.

Stijgen deden ze door zand uit de mand te kieperen. Dalen gebeurde dan weer door lucht - nu ja, waterstof - te laten ontsnappen. Glaisher had al meermaals zulke vluchten gemaakt en leerde zo o.a. de Britse hoofdstad Londen op een andere manier kennen. Destijds was hij immers een van de weinigen die met een luchtballon de stad verkende.

Maar goed, terug naar 5 September 1862. Het luchtschip, gevuld met waterstof, bracht hen immers al gauw op ongekende hoogtes. Het dynamische duo - Glaisher en Coxwell - bereikte al gauw een hoogte van vijf mijl. Ongeveer acht kilometer. De temperatuur daalde tot -20° Celsius. Glaishers zicht verminderde. Coxwell begon de controle over zijn ledematen te verliezen. Het paar besefte dat ze moesten dalen. En snel. Maar dat lukte wegens technische moeilijkheden niet.

Gelukkig wist Coxwell een luchtklep te openen - Glaisher was inmiddels bewusteloos. De luchtballon daalde. Het duo schatte dat ze een hoogte van zo'n 11 mijl, of ongeveer 18 kilometer, bereikt hadden. Zo zetten ze een record: het was destijds de hoogste bemande vlucht.

'De bestraffing van Marsyas' van Titiaan. De 'Manchester Madonna' van Michelangelo. Het zijn slechts twee kunstwerken die niet afgewerkt zijn. Of lijken.

Een tentoonstelling zet zulke kunstwerken in de kijker. Tegelijkertijd poneert diezelfde tentoonstelling dat er twee categorieën van onafgewerkte kunst bestaan. Allereerst zijn er kunstwerken die gewoonweg nooit afgewerkt zijn - om eender welke reden. "Een onafgewerkt werk is net zoals een röntgenfoto waardoor je onder de oppervlakte van een schilder kan zien", aldus curator Kelly Baum.

Ofwel zijn er kunstwerken die onafgewerkt lijken. Maar die de artiest wel als afgewerkt beschouwd. In de 16de eeuw was het bijvoorbeeld een hype om kunstwerken 'onafgewerkt' te doen lijken. Er bestaat zelfs een term voor: non finito. Titiaan lijkt daarop terug te vallen. Net dat maakt het werk zo boeiend. "Een schijnbaar onvoltooid kunstwerk vraagt om je creatief in een foto te investeren, omdat je letterlijk lege plekken moet opvullen", dixit Baum.

De Koude Oorlog is slechts een herinnering en slechts weinigen kennen de horror van een atoomaanval. Inmiddels stockeren wereldmachten zoals de Verenigde Staten en Rusland nog steeds nucleaire wapens. Kunst confronteert ons nu met de gruwel van het atoomwapen.

In 1974 begint de grootste publieke omroep in Japan, Nippon H?s? Ky?kai (NHK), tekeningen en schilderijen te verzamelen. Maar NHK kiest voor kunst van mensen die de atoomaanvallen in Japan overleefden. Enkele van deze werken maken nu deel uit van een groter, immersief kunstwerk 'The Bomb'.

De kunstwerken geven de gruwel van een atoomaanval weer en zijn een (misschien noodzakelijke) wake-up call.